Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước| Văn 6 kết nối tri thức

1. Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước: Trước khi đọc

1.1 Câu 1: “Với em nơi đâu là quê hương yêu dấu? Nếu có thể nói về những ấn tượng đẹp đẽ và sâu sắc nhất về quê hương, em sẽ nói điều gì?”

* Với em, quê hương yêu dấu là nơi em sinh ra và lớn lên (Thành phố Việt Trì- Phú Thọ), là nơi có bố mẹ, ông bà và người thân cùng em sinh sống, là nơi chứa đựng những kỉ niệm quý giá của tuổi thơ, tuổi học trò.

* Những ấn tượng đẹp đẽ và sâu sắc nhất về quê hương:

- Tự hào về lịch sử: Việt Trì - mảnh đất ngàn năm văn hiến, nơi ghi dấu những trang sử hào hùng của dân tộc. Tôi tự hào khi được sinh ra và lớn lên trên mảnh đất này, nơi đã chứng kiến biết bao thăng trầm của lịch sử. Việt Trì là nơi lưu giữ nhiều di tích lịch sử văn hóa quý giá. Đến với Việt Trì, ta như được trở về quá khứ, tìm hiểu về lịch sử hào hùng của dân tộc.

- Văn hóa truyền thống đậm đà: Là đất Tổ của dân tộc, Việt Trì mang trong mình những giá trị văn hóa truyền thống sâu sắc. Những lễ hội, những làn điệu dân ca, những câu chuyện cổ tích... đều là những nét đẹp văn hóa độc đáo của vùng đất này.

- Yêu vẻ đẹp thiên nhiên: 

+ Việt Trì, thành phố ngã ba sông, nơi giao hòa của ba dòng sông lớn (sông Thao, sông Lô và sông Đà). Dòng sông không chỉ là nguồn sống mà còn là chứng nhân lịch sử, là nơi nuôi dưỡng tâm hồn con người. Cảnh tượng mặt trời lặn nhuộm đỏ những con sóng, hay bình minh rạng rỡ trên dòng sông mênh mông luôn khiến tôi cảm thấy bình yên và thư thái. 

+ Núi rừng hùng vĩ: Việt Trì nằm trong vùng trung du, bao quanh bởi những dãy núi hùng vĩ. Sự kết hợp giữa núi non và sông nước tạo nên một khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp, vừa có nét hoang sơ, vừa có nét dịu dàng. Ngồi trên con thuyền nhỏ, thả mình trôi theo dòng nước, tôi cảm nhận được sự bao la, hùng vĩ của thiên nhiên. Việt Trì như một bức tranh thủy mặc tuyệt đẹp với những nét vẽ tinh tế của đất và nước.

- Ấn tượng về con người: Người dân Việt Trì thân thiện, chất phác và giàu tình cảm, thân thiện, mến khách. Họ luôn sẵn sàng giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống. Tình làng nghĩa xóm nơi đây thật ấm áp và đáng quý.

- Một vùng đất đang phát triển: Việt Trì đang không ngừng đổi mới và phát triển. Tuy nhiên, giữa quá trình đô thị hóa, thành phố vẫn giữ được những nét đẹp truyền thống vốn có.

- Kỷ niệm tuổi thơ: Tuổi thơ tôi gắn liền với những buổi chiều ra đồng bắt chuồn chuồn, những đêm trăng rằm cả làng cùng nhau ngồi bên bếp lửa kể chuyện. Những kỷ niệm ấy thật đẹp và đáng nhớ, mãi mãi khắc sâu trong tâm trí tôi. Tôi mong muốn quê hương Việt Trì ngày càng giàu đẹp, văn minh. Tôi sẽ cố gắng học tập thật tốt để góp phần xây dựng quê hương.

1.2 Câu 2: “Em thích bài thơ nào viết về quê hương? Hãy đọc diễn cảm một vài câu trong bài thơ đó.”

"Quê hương" của Tế Hanh: Bài thơ này đã trở thành một bài thơ kinh điển, thể hiện tình yêu tha thiết của tác giả đối với quê hương. 

Quê Hương của Đỗ Trung Quân: Bài thơ này miêu tả một cách chân thực và sống động về làng quê Việt Nam với những hình ảnh quen thuộc như dòng sông, cánh đồng, con đò...

Khi con tu hú của Tố Hữu: Mặc dù không trực tiếp miêu tả quê hương, nhưng bài thơ lại gợi lên một nỗi nhớ da diết về làng quê, về tuổi thơ.

Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến: Bài thơ thể hiện tình bạn đậm đà, sâu sắc, nhưng đồng thời cũng gợi lên một bức tranh giản dị, bình yên của làng quê.

>> Xem thêm: Soạn văn 6 kết nối tri thức 

2. Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước: Sau khi đọc 

2.1 Câu 1 trang 92 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

“Đọc các bài ca dao 1,2 và cho biết: Mỗi bài ca dao có mấy dòng? Cách phân bổ số tiếng trong mỗi dòng cho thấy đặc điểm gì của thơ lục bát?”

Nhận xét về bài ca dao 1,2 trong bài:

- Số dòng: Mỗi bài ca dao này có 4 dòng.

- Phân bố số tiếng:

+ Các dòng 1, 3 (dòng lục): 6 tiếng

+ Các dòng 2, 4 (dòng bát): 8 tiếng

- Đặc điểm thơ: Cách phân bố số tiếng 6-8-6-8 xen kẽ nhau là đặc trưng cơ bản của thể thơ lục bát. Nó tạo nên một nhịp điệu đều đặn, dập dềnh, giúp người đọc dễ dàng ghi nhớ và cảm nhận được sự hài hòa trong âm điệu.

⇒ Cả hai bài ca dao trên đều là những ví dụ điển hình cho thể thơ lục bát. Với cấu trúc 6-8-6-8, các bài ca dao này đã tạo ra những âm điệu du dương, dễ nhớ và mang đậm tính dân gian.

2.2 Câu 2 trang 92 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

“Đối chiếu với những điều được nêu trong mục Tri thức ngữ văn ở đầu bài học, hãy xác định cách gieo vần, ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu trong các bài ca dao 1,2.”

* Bài ca dao 1:

- Cách gieo vần:

+ Tiếng thứ 6 câu lục vần với tiếng thứ 6 câu 8 (đà - gà; sương - gương)

+ Tiếng thứ 8 câu bát vần với tiếng thứ 6 câu lục (Xương- sương)

- Cách ngắt nhịp: ngắt nhịp chẵn:

Gió đưa/ cành trúc/ la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ/, canh gà Thọ Xương
Mịt mù/ khói tỏa/ ngàn sương
Nhịp chày Yên Thái/, mặt gương Tây Hồ.

- Thanh điệu:

* Bài ca dao 2:

- Cách gieo vần:

+ Tiếng thứ 6 câu lục vần với tiếng thứ 6 câu 8 (xa - ba; trông - sông)

+ Tiếng thứ 8 câu bát vần với tiếng thứ 6 câu lục (đồng - trông)

- Cách ngắt nhịp: ngắt nhịp chẵn:

Đường lên/ xứ Lạng/ bao xa?
Cách một trái núi/ với ba quãng đồng
Ai ơi/, đứng lại mà trông
Kìa núi thành Lạng/, kìa sông Tam Cờ.

- Thanh điệu:

2.3 Câu 3 trang 92 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

“So với hai bài ca dao đầu, bài ca dao 3 là bài lục bát biến thể. Hãy chỉ ra tính chất biến thể của thơ lục bát trong bài ca dao này trên các phương diện: số tiếng trong mỗi dòng, cách gieo vần, cách phối hợp thanh điệu,...”

Tính chất biến thể của thơ lục bát trong bài ca dao thứ 3:

- Số tiếng trong mỗi dòng: ở 2 dòng đầu đều là câu bát (8 chữ), trong khi vốn phải là 1 câu lục và 1 câu bát

- Cách gieo vần: tiếng thứ 6 của câu lục không vần với tiếng thứ 6 của câu bát (chênh - tình)

- Thanh điệu: tiếng thứ 8 của dòng 1 và tiếng thứ 6 của dòng 2 là âm Trắc nhưng theo đúng quy luật thì phải là thanh Bằng.

Khóa học DUO cung cấp cho các em nền tảng kiến thức vững chắc, bứt phá điểm 9+ trong mọi bài kiểm tra trên lớp.

2.4 Câu 4 trang 92 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

“Trong cụm từ mặt gương Tây Hồ, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ nào? Hãy nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó.”

- Trong cụm từ "mặt gương Tây Hồ", tác giả dân gian đã sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ. "Mặt gương" ở đây không phải là mặt gương thật mà được dùng để ví von cho mặt hồ Tây.

- Tác dụng của biện pháp tu từ ẩn dụ:

+ Tăng sức gợi hình, gợi cảm: Hình ảnh "mặt gương" giúp ta hình dung một cách sống động về mặt hồ Tây vào buổi sáng sớm, khi mặt nước phẳng lặng, trong vắt, phản chiếu lại cảnh vật xung quanh như một tấm gương.

+ Làm nổi bật vẻ đẹp của hồ Tây: Biện pháp ẩn dụ này giúp ta cảm nhận được vẻ đẹp tĩnh lặng, trong trẻo của hồ Tây. Hồ Tây không chỉ là một hồ nước mà còn là một bức tranh tuyệt đẹp của thiên nhiên.

+ Tạo nên một không gian thơ mộng: Hình ảnh "mặt gương Tây Hồ" góp phần tạo nên một không gian thơ mộng, yên bình, gợi lên những cảm xúc sâu lắng trong lòng người đọc.

⇒ Tóm lại, biện pháp ẩn dụ "mặt gương Tây Hồ" đã giúp tác giả dân gian vẽ nên một bức tranh tuyệt đẹp về hồ Tây, đồng thời thể hiện tài năng quan sát và sử dụng ngôn ngữ một cách tinh tế của người dân Việt Nam.

2.5 Câu 5 trang 92 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

“Nêu cảm nhận của em về tình cảm tác giả dân gian gửi gắm trong lời nhắn gửi: Ai ơi đứng lại mà trông. Hãy tìm một số câu ca dao, tục ngữ có sử dụng từ ai hoặc có lời nhắn Ai ơi…”

- Lời nhắn "Ai ơi đứng lại mà trông" như một lời mời gọi chân thành, muốn chia sẻ vẻ đẹp của quê hương với mọi người. Qua đó, ta cảm nhận được:

+ Tình yêu quê hương sâu sắc: Tác giả dân gian tràn đầy tự hào về quê hương mình, muốn khoe với mọi người những cảnh đẹp, những nét đặc trưng của quê hương.

+ Lòng mến khách: Lời mời gọi "Ai ơi" thể hiện sự thân thiện, cởi mở, muốn đón tiếp mọi người đến với quê hương mình.

+ Mong muốn chia sẻ: Tác giả muốn mọi người cùng chung vui, cùng cảm nhận vẻ đẹp của quê hương, tạo nên một sợi dây liên kết cộng đồng.

- Những câu ca dao có lời nhắn Ai ơi:

“Ai về Bình Định mà coi

Đàn bà cũng biết múa roi, đi quyền.”

“Ai ơi giữ chí cho bền

Du ai xoay hướng đổi nền mặc ai.”

“Cày đồng đang buổi ban trưa

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày

Ai ơi bưng bát cơm đầy

Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.”

“Ai ơi chớ nghĩ mình hèn

Nước kia dù đục lóng phèn cũng trong.”

“Ai ơi chớ vội cười nhau

Cây nào mà chẳng có sâu chạm cành.:

- Tục ngữ: “Ai ơi bưng bát cơm đầy, Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.”

2.6 Câu 6 trang 92 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

“Bài ca dao 3 đã sử dụng những ngôn từ, hình ảnh nào để miêu tả thiên nhiên xứ Huế? Những từ ngữ, hình ảnh đó giúp em hình dung như thế nào về cảnh sông nước nơi đây.”

- Ngôn ngữ địa danh: Đông Ba, Đập Đá, Vĩ Dạ, ngã ba Sình: Đây là những địa danh cụ thể gắn liền với sông Hương, tạo nên một hành trình cụ thể trên dòng sông. Nhờ đó, người đọc như được cùng con đò đi qua những địa điểm này, cảm nhận được sự chuyển động của dòng nước và không gian xung quanh.

+ Đông Ba: Nổi tiếng với chợ, gợi lên hình ảnh nhộn nhịp của cuộc sống bên sông.

+ Đập Đá: Có thể là một ghềnh đá, gợi lên hình ảnh dòng sông có nhiều khúc quanh co, địa hình đa dạng.

+ Vĩ Dạ, ngã ba Sình: Là những địa danh nổi tiếng trên sông Hương, gắn liền với nhiều câu chuyện, bài thơ, tạo nên một không gian văn hóa đặc trưng.

- Hình ảnh:

+ Đò: Là phương tiện giao thông chủ yếu trên sông, gợi lên hình ảnh cuộc sống chậm rãi, bình yên của người dân xứ Huế.

+ Lờ đờ bóng ngả trăng chênh: Tạo nên một khung cảnh hoàng hôn tĩnh lặng, với ánh trăng mờ ảo in bóng trên mặt nước.

+ Tiếng hò xa vọng: Gợi lên âm thanh đặc trưng của người dân chài lưới, tạo nên một không gian sống động, tràn đầy sức sống.

⇒ Qua những địa danh được nhắc đến, ta như được cùng con đò đi khám phá vẻ đẹp của sông Hương, từ những nơi đông đúc đến những vùng quê yên tĩnh. Hình ảnh con đò trôi lững lờ, bóng trăng in trên mặt nước, tiếng hò xa vọng... tất cả đều tạo nên một không gian thanh bình, yên tĩnh. Cảnh vật sông nước Huế mang vẻ đẹp tự nhiên, hoang sơ, không bị xô bồ bởi cuộc sống hiện đại. Tóm lại, bài ca dao đã sử dụng những ngôn ngữ giản dị, hình ảnh bình dị nhưng vô cùng gợi cảm để vẽ nên một bức tranh sông nước xứ Huế đẹp đẽ, thanh bình và đậm chất thơ. Qua đó, ta cảm nhận được tình yêu quê hương sâu sắc của người dân xứ Huế.

2.7 Câu 7 trang 92 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

“Các bài ca dao trữ tình thường bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc của con người. Qua chùm ca dao trên, em cảm nhận được gì về tình cảm của tác giả dân gian đối với quê hương đất nước?”  

Qua "Chùm ca dao về quê hương đất nước", ta có thể cảm nhận được rất nhiều cung bậc cảm xúc của tác giả dân gian dành cho quê hương.

- Tình yêu quê hương sâu sắc: Đây là tình cảm chủ đạo xuyên suốt các bài ca dao. Tác giả dân gian đã dùng những hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thật để thể hiện tình yêu tha thiết với quê hương. Dù là miền quê nghèo khó hay giàu có, họ đều trân trọng và tự hào về mảnh đất nơi mình sinh ra.

- Nỗi nhớ quê hương da diết: Khi xa quê, nỗi nhớ quê hương càng trở nên mãnh liệt. Qua những câu ca dao, ta cảm nhận được nỗi nhớ da diết của người xa xứ về những kỷ niệm tuổi thơ, về những con người thân yêu.

- Tự hào về đất nước: Tác giả dân gian luôn tự hào về đất nước mình, về những danh lam thắng cảnh, về lịch sử hào hùng của dân tộc. Họ muốn chia sẻ niềm tự hào đó với mọi người.

- Lòng biết ơn: Tác giả dân gian bày tỏ lòng biết ơn đối với quê hương, đất nước đã nuôi dưỡng họ lớn lên. Họ cảm thấy mình có trách nhiệm phải gìn giữ và phát triển quê hương.

3. Kết nối đọc với viết trang 92 sgk văn 6/1 kết nối tri thức 

Đề bài: Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) nêu cảm nghĩ của em về một danh lam thắng cảnh của quê hương đất nước.

Vịnh Hạ Long, một viên ngọc quý của Việt Nam, luôn khiến tôi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp kỳ diệu của nó. Hàng ngàn đảo đá vôi nhấp nhô trên mặt biển xanh biếc tạo nên một khung cảnh hùng vĩ và thơ mộng, mỗi hòn đảo là một tác phẩm điêu khắc sống động của tự nhiên, với những hình thù kỳ lạ, độc đáo, chúng vẽ nên một bức tranh thủy mặc tuyệt đẹp. Những hang động bí ẩn như Hang Sửng Sốt, Hang Đầu Gỗ luôn ẩn chứa những bất ngờ thú vị. Mỗi lần đặt chân đến Vịnh Hạ Long, tôi lại cảm thấy mình thật nhỏ bé trước vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên bởi cảnh sắc nơi đây khiến tôi như lạc vào một thế giới cổ tích, nơi mà những câu chuyện thần thoại trở nên thật gần gũi. Tiếng sóng vỗ rì rào, gió biển lùa vào tóc, tôi cảm thấy tâm hồn mình thật thanh thản và thư thái. Nơi đây không chỉ là một địa điểm du lịch mà còn là nơi tôi tìm thấy sự bình yên và cảm hứng sáng tạo. Vịnh Hạ Long không chỉ là một di sản thiên nhiên thế giới mà còn là một biểu tượng của đất nước Việt Nam.

Trên đây VUIHOC đã cùng Soạn bài Chùm ca dao về quê hương đất nước Văn 6 kết nối tri thức. Chúng ta đã được khám phá những giá trị nghệ thuật và nhân văn sâu sắc của "Chùm ca dao về quê hương đất nước" để hiểu rõ hơn về tình yêu quê hương của người Việt Nam. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập và website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Con chào mào
• Viết một bài văn kể lại trải nghiệm của em trang 77
• Củng cố và mở rộng trang 83