Soạn bài Thực hành đọc hiểu: Chiều xuân| Văn 9 tập 2 cánh diều

1. Soạn bài Thực hành đọc hiểu: Chiều xuân: Chuẩn bị 

- Đọc trước bài thơ Chiều xuân, tìm hiểu thêm thông tin về nữ thi sĩ Anh Thơ.

- Em có ấn tượng gì khi đọc các bài thơ viết về mùa xuân?

- Trong Thi nhân Việt Nam, các tác giả Hoài Thanh, Hoài Chân đã viết về Anh Thơ như sau: “Không, thơ phải là một tia sáng nối cõi thực và cõi mộng, mặt đất với các vì sao. Thơ không cốt tả mà cốt gợi, gợi cảnh cũng như gợi tình. Cho nên mỗi lần Anh Thơ chịu đi ra ngoài lối tù túng đó để nhìn cảnh vật một cách sâu sắc hơn, lời thơ bỗng trở nên rộng rãi không ngờ và ta thấy khoan khoái biết bao. Sau câu thơ ta mơ hồ thấy một cái gì: Có lẽ là hồn thi nhân.”.

1.1 Tìm hiểu về tác giả Anh Thơ 

- Nhà thơ Anh Thơ sinh ngày 25/01/1918, mất ngày 14/03/2005, tên thật là Vương Kiều Ân. Bà sinh ra ở thị trấn Ninh Giang, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương, quê quán tại tỉnh Bắc Giang. 

- Cha của bà là một nhà nho và làm công chức cho Pháp nên từ nhỏ bà phải thuyên chuyển nhiều nơi, học tại nhiều trường nhưng vẫn chưa qua bậc tiểu học. 

- Anh Thơ có năng khiếu văn học từ sớm, năm 17 tuổi, bà đã sáng tác tác phẩm “Bức tranh quê” và giành được giải thưởng của Tự lực văn đoàn. 

- Trong thời kỳ cách mạng, Anh Thơ tham gia Việt Minh và hoạt động tích cực trong Hội phụ nữ. Thơ của bà thời kỳ này thường nói đến những hy sinh của phụ nữ trong chiến tranh.

- Trong giai đoạn chống Mỹ, bà mở rộng đề tài, ghi lại nét đẹp của cuộc sống và chủ nghĩa anh hùng của con người Việt Nam.

- Bà là hội viên đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam và từng làm biên tập viên tạp chí Tác phẩm mới.

+ Những tác phẩm chính: Bức tranh quê (thơ - 1941); Kể chuyện Vũ Lăng (truyện thơ – 1957); Từ bến sông Thương (hồi ký - 1986); Tuyển tập Anh Thơ (1986).

- Anh Thơ qua đời tại Hà Nội, và được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật năm 2007.

1.2 Trả lời câu hỏi chuẩn bị  

Khi đọc các bài thơ viết về mùa xuân, em thường có ấn tượng sâu sắc về sự tươi mới, hồi sinh và hy vọng. Mùa xuân thường được miêu tả như một thời điểm của sự bắt đầu, khi thiên nhiên trở nên sống động và tràn đầy sức sống.

Từ lâu, mùa xuân đã trở thành một nguồn cảm hứng vô hạn trong thi ca. Khi nhắc đến mùa xuân, chúng ta thường hình dung ra những chồi non, lộc biếc và tiếng chim líu ríu trên cành. Khác với sự lạnh lẽo và u ám của mùa đông, mùa xuân mang theo hơi thở tươi mới của đất trời, tạo nên một dòng chảy rộn ràng với đầy cảm xúc. Thời khắc xuân về đem đến sự háo hức và mong chờ từ rất nhiều người. Những tâm hồn như bừng tỉnh, lắng đọng chờ đón khoảnh khắc ấy. 

Mùa xuân không chỉ là mùa của tình yêu và hạnh phúc mà còn là thời điểm tươi sáng của sức sống mới. Mỗi năm bắt đầu từ mùa xuân, mang lại cho tuổi trẻ những cảm xúc như vậy trong những ngày đầu năm. Mùa xuân như những nàng tiên dịu dàng, gieo rắc khắp nơi những chồi non xinh đẹp.

>> Xem thêm: Soạn văn 9 cánh diều

2. Soạn bài Thực hành đọc hiểu: Chiều xuân: Đọc hiểu 

2.1 Bài thơ có sự kết hợp của những phương thức biểu đạt nào?

- Bài thơ có sự kết hợp của những phương thức biểu đạt: tự sự - miêu tả - biểu cảm.

2.2 Nhân vật trữ tình xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp?

- Nhân vật trữ tình xuất hiện gián tiếp.

2.3 Những biện pháp tu từ nào được sử dụng trong bài thơ?

- Biện pháp tu từ ẩn dụ: “đò biếng lười nằm mặc nước sông trôi”.

- Biện pháp nhân hóa: “quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng”.

Lộ trình khóa học DUO sẽ được thiết kế riêng cho từng nhóm học sinh, phù hợp với khả năng của các em cũng như giúp các em từng bước đạt điểm 9, 10 trong mọi bài kiểm tra.

3. Soạn bài Thực hành đọc hiểu: Chiều xuân: Trả lời câu hỏi cuối bài 

Nội dung chính của tác phẩm: Bài thơ ca ngợi vẻ đẹp của mùa xuân ở xứ Bắc, tập trung vào sự tĩnh lặng của cảnh chiều xuân cùng với không khí và nhịp sống trong trẻo, yên bình của vùng thôn quê. Qua đó, tác giả cũng bày tỏ tình yêu quê hương sâu sắc.

3.1 Câu 1 trang 44 sgk văn 9/2 cánh diều 

Cảm hứng chủ đạo của tác giả thể hiện trong bài thơ là gì? Bài thơ triển khai mạch cảm xúc theo trình tự nào?

Gợi ý trả lời

- Cảm hứng chính trong bài thơ là ca ngợi vẻ đẹp mùa xuân ở miền Bắc, từ đó thể hiện tình yêu sâu sắc đối với làng quê và đất nước.

- Bài thơ phát triển mạch cảm xúc theo trình tự: từ khung cảnh xuân bình yên đến hình ảnh nông thôn giản dị.

3.2 Câu 2 trang 44 sgk văn 9/2 cánh diều

Chỉ ra bố cục của bài thơ Chiều xuân. Nêu nội dung chính của mỗi phần trong bài thơ.

Gợi ý trả lời

Bố cục: 3 phần

+ Khổ 1: Bức tranh chiều xuân trên bến vắng

+ Khổ 2: Bức tranh chiều xuân trên đường đê

+ Khổ 3: Bức tranh chiều xuân trên cánh đồng

3.3 Câu 3 trang 44 sgk văn 9/2 cánh diều

Bức tranh cảnh chiều xuân được khắc hoạ trong bài thơ có đặc điểm gì? Em thích nhất hình ảnh hoặc chi tiết nào trong bức tranh đó? Vì sao?

Gợi ý trả lời

- Bức tranh chiều xuân trong bài thơ hiện lên với hình ảnh con đò thư thả, dòng sông êm đềm, quán tranh tĩnh lặng, hoa xoan tím rụng rơi, cỏ non xanh tươi, đàn sáo mổ vu vơ, bướm bay rập rờn, trâu bò ung dung ăn cỏ, cánh đồng lúa xanh mướt và lũ cò con thỉnh thoảng bay lượn, cùng với cô gái yếm thắm.

- Hình ảnh khiến em ấn tượng nhất là “Ngoài đường đê cỏ non tràn biếc cỏ”  vì nó mở ra một không gian chiều xuân rộng lớn hơn sau những ngày lạnh giá. Khi mùa xuân đến, cỏ non trở nên tươi tốt, với cụm từ “cỏ non tràn biếc cỏ” thể hiện sức sống bừng lên mạnh mẽ. Việc lặp lại từ “cỏ” hai lần đã làm nổi bật cảnh vật quen thuộc nơi nông thôn, tạo nên hình ảnh cỏ non xanh mơn mởn.

3.4 Câu 4 trang 44 sgk văn 9/2 cánh diều

Phân tích tác dụng của những biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ Chiều xuân.

Gợi ý trả lời

- Nhân hóa: “đò lười biếng nằm mặc nước sông trôi” và “quán tranh đứng im lìm” tạo ra một cách diễn đạt sống động, phác họa khung cảnh yên bình, tĩnh lặng của làng quê Bắc Bộ.

- Liệt kê:

+ Các hình ảnh như mưa bụi, con đò, nước sông trôi, quán tranh vắng, hoa xoan tím... phản ánh đặc trưng của làng quê Bắc Bộ, tạo nên một bức tranh vừa đẹp nhưng cũng đầy nỗi buồn.

+ Những hình ảnh như cỏ non tràn biếc cỏ, đàn sáo, cánh bướm, trâu bò đang thong thả gặm cỏ, đàn sáo mổ vu vơ và bay lượn mang lại sự chuyển mình từ gam màu buồn sang màu sôi động, từ tĩnh sang động, giúp xoa dịu nỗi cô đơn của bến nước vắng.

+ Các động từ như cúi, cuốc, cào và chốc chốc vụt qua diễn tả nhịp sống khoan thai, nhịp nhàng của cuộc sống nơi đồng quê.

3.5 Câu 5 trang 44 sgk văn 9/2 cánh diều

Chỉ ra màu sắc hội họa trong ngôn ngữ của bài thơ. Hãy vẽ hoặc viết một đoạn văn miêu tả lại bức tranh chiều xuân theo sự hình dung, tưởng tượng của em.

Gợi ý trả lời

- Màu sắc hội họa trong ngôn ngữ bài thơ được thể hiện qua hình ảnh như hoa tím, cỏ non xanh mướt, đàn sáo đen, đồng lúa phì nhiêu và cô nàng yếm thắm.

- Bức tranh chiều xuân hiện lên trên bến vắng với khung cảnh tĩnh lặng và bình yên. Quán tranh đứng lặng bên cây hoa xoan tím. Đồng thời, mọi vật như đang trong một sự chuyển động nhẹ nhàng: cỏ non tràn biếc, đàn sáo đen sà xuống hòa quyện cùng cánh bướm lướt nhẹ trong gió. Trên cánh đồng, đàn trâu thong thả gặm cỏ, lũ cò nhấp nhô bay lên, trong khi cô nàng yếm thắm chăm chỉ cào cỏ, hy vọng cho một mùa màng bội thu.

Thông qua việc thực hành đọc hiểu tác phẩm "Chiều xuân", người đọc không chỉ cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn thấu hiểu được tâm tư và tình cảm của con người trong khoảnh khắc giao mùa. Tác phẩm không chỉ là một bài thơ hay mà còn mang lại những bài học sâu sắc về cuộc sống và tình yêu thương. 

Trên đây là Soạn bài Thực hành đọc hiểu: Chiều xuân| Văn 9 tập 2 cánh diều chi tiết mà VUIHOC đã soạn thảo. Để tham khảo các bài soạn văn khác trong chương trình ngữ văn 9 tại VUIHOC ngay trên website vuihoc.vn hoặc đăng ký khóa học với các thầy cô giáo của VUIHOC để được lên lộ trình học tập và ôn thi vào 10 ngay từ sớm bạn nhé! 

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Quê hương
• Bếp lửa
• Thực hành tiếng Việt trang 41