Soạn bài: Viết văn bản thuyết minh có lồng ghép một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận - Chân trời sáng tạo

1. Soạn bài Viết văn bản thuyết minh có lồng ghép một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận

1.1 Câu 1 trang 26 SGK Văn 11/1 Chân trời sáng tạo 

Phương pháp giải:

Đọc lại những văn bản thuộc phần Đọc ngữ liệu tham khảo (ở trang 24 - 25 trong SGK Ngữ Văn 11, tập một) , xác định những phần mở đầu, nội dung chính và kết thúc của bài viết. Từ đó rút ra câu trả lời của câu hỏi đã đáp ứng được những yêu cầu của bài thuyết minh hay không.

Lời giải chi tiết:

Từng phần mở đầu, nội dung chính hay kết thúc của bài viết đều được triển khai theo bố cục đầy đủ gồm 3 phần:

- Phần mở đầu: Giới thiệu được về đối tượng thuyết minh nón lá, giới thiệu về nhan đề của bài viết là quy trình làm một chiếc nón lá

- Phần nội dung chính: Thuyết minh về những công đoạn làm nên sản phẩm, giới thiệu về nguyên liệu làm ra sản phẩm và miêu tả những chi tiết trong thao tác của quy trình. Trong khi đó thuyết minh có lồng ghép thêm những yếu tố về biểu cảm, nghị luận.

- Phần kết thúc: Người viết sẽ đánh giá và nêu lên cảm nhận chung là đối tượng nón lá.

→ Như vậy, từ bố cục phía trên của văn bản, có thể thấy được văn bản trên đã có thể đáp ứng được yêu cầu của kiểu bài thuyết minh.

1.2 Câu 2 trang 26 SGK Văn 11/1 Chân trời sáng tạo

Phương pháp giải:

  Đọc lại phần [2a],[2b],[2c] về những công đoạn làm ra được sản phẩm, sau đó hãy xác định và chỉ ra trình tự sắp xếp dựa trên quy trình phù hợp. Sau đó nêu lên tác dụng của việc sắp xếp những nội dung thuyết minh dựa trên trình tự ấy.

Lời giải chi tiết:

Quy trình để làm ra một chiếc nón lá được sắp xếp dựa trên trình tự: Chọn nguyên liệu để làm nón lá → Dựng nên khuôn nón → Lợp lá cho nón → Chằm nón.

   Việc sắp xếp nội dung thuyết minh dựa theo trình tự đó giúp cho đoạn văn thuyết minh về chủ đề Quy trình làm một chiếc nón lá có sự liên kết giữa các đoạn và các ý trong bài với nhau. Tạo cho người đọc một dòng văn hết sức mạch lạc và trôi chảy. Đồng thời giúp cho phần thuyết minh với chủ đề cách làm nón lá trở nên thu hút độc giả, hấp dẫn độc giả muốn thấy được từng chi tiết một để tìm hiểu kỹ về đoạn văn.

1.3 Câu 3 trang 26 SGK Văn 11/1 Chân trời sáng tạo

Phương pháp giải:

Tìm và nêu một vài chi tiết cho thấy bài viết tham khảo có sử dụng tới yếu tố. Từ đó hãy nêu ra tác dụng của yếu tố miêu tả ở trong một bài thuyết minh với chủ đề quy trình hoạt động.

Lời giải chi tiết:

Trong một bài thuyết minh về chủ đề quy trình hoạt động, những yếu tố miêu tả đóng vai trò hết sức quan trọng. Yếu tố miêu tả sẽ giúp cho quy trình hoạt động đó được thuyết minh một cách cụ thể, gần gũi và dễ hiểu hơn rất nhiều.

   Một số chi tiết ở trong bài thuyết minh tham khảo có sử dụng các yếu tố miêu tả như sau: 

“...Chiếc nón lá bài thơ xứ Huế được tạo nên với hai lớp: lớp trong gồm hai mươi lá, lớp ngoài cùng gồm ba mươi lá và lớp bài thơ được đặt nằm ở giữa”

“...Quai nón lá thường được làm bằng lụa, the, nhung… với các màu sắc như tím,hồng đào, xanh thiên lí,...càng làm tăng thêm nét duyên tươi thắm cho người đội nón”.

1.4 Câu 4 trang 26 SGK Văn 11/1 Chân trời sáng tạo

Phương pháp giải:

Cần xác định được một số chi tiết có sự kết hợp giữa yếu tố nghị luận với biểu cảm đan xen ở trong bài thuyết minh tham khảo. Từ những chi tiết đó, chỉ ra tác dụng của yếu tố nghị luận khi kết hợp với biểu cảm.

Lời giải chi tiết:

Trong bài thuyết minh tham khảo, một vài chi tiết có sự kết hợp giữa yếu tố nghị luận và biểu cảm được đan xen: 

“... Sau khi đã dựng được khuôn nón……đặc trưng và cũng là nét đẹp rất riêng”

…..

Như vậy, có thể thấy rằng việc đưa những chi tiết mang yếu tố nghị luận kết hợp với biểu cảm vào trong văn thuyết minh sẽ giúp cho bài thuyết minh thêm phần sống động, có hồn và gợi cảm, thu hút người đọc hơn; giúp cho bài thuyết minh vốn rất khô khan lại trở nên thú vị, hấp dẫn và kích thích độc giả phải đọc để tìm hiểu kỹ hơn nữa bài thuyết minh.

Bộ sổ tay các môn học giúp các bạn hack điểm kì thi THPT, đánh giá năng lực mới nhất đang được ưu đãi lên đến 50%. Nhanh tay đăng ký để được sở hữu bộ sổ tay hữu ích này bạn nhé! 

1.5 Câu 5 trang 26 SGK Văn 11/1 Chân trời sáng tạo

Phương pháp giải:

Tìm hiểu về khái niệm của phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ. Xác định bài viết đó đã sử dụng loại phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ gì, sau đó nêu lên tác dụng của phương tiện giao tiếp ấy.

Lời giải chi tiết:

 Phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ đã được sử dụng trong bài viết đó là: cử chỉ và điệu bộ. Thông qua những hoạt động làm nón lá, lựa chọn ra những nguyên liệu làm nón lá để thuyết minh về chủ đề quy trình làm nón lá.

      Bằng cách sử dụng các phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ, bài thuyết minh sẽ trở nên ngắn gọn, súc tích và không gây sự nhàm chán cho người đọc. Đồng thời khiến những thông tin phức tạp và khó hiểu thành những thông tin dễ tiếp thu và tiếp cận. Từ đó bài thuyết minh sẽ trở nên logic và khoa học hơn. 

1.6 Câu 6 trang 26 SGK Văn 11/1 Chân trời sáng tạo

Phương pháp giải:

Áp dụng những kiến thức và vận dụng để đưa ra những lưu ý khi viết một bài thuyết minh về chủ đề một quy trình có sử dụng kết hợp một hoặc nhiều yếu tố như biểu cảm, miêu tả, nghị luận với nhau.

Lời giải chi tiết:

Những lưu ý khi viết bài thuyết minh về chủ đề một quy trình có sử dụng kết hợp giữa một hoặc nhiều yếu tố như biểu cảm, miêu tả, nghị luận với nhau

- Cần tìm hiểu thật kỹ thông tin về quy trình, sau đó khiến những thông tin đó thành những chi tiết có sự kết hợp giữa một hoặc nhiều yếu tố như biểu cảm, miêu tả, nghị luận với nhau; áp dụng sau đó đưa vào bài thuyết minh của bản thân.

- Cần chọn lọc và sử dụng sao cho đúng những chi tiết với sử dụng những yếu tố biểu cảm, miêu tả, nghị luận. Không nhất thiết phải có các chi tiết quá rườm rà và dài dòng, để tránh làm bài thuyết minh về chủ đề một quy trình trở nên thật nhàm chán, phức tạp và thiếu logic.

2.Soạn bài Viết văn bản thuyết minh có lồng ghép một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận: Thực hành theo quy trình 

2.1 Chuẩn bị bài viết 

* Xác định đề tài và mục đích viết cùng với đối tượng người đọc

- Đề tài của bài thuyết minh về chủ đề quy trình/ đối tượng cần phải đáp ứng những yêu cầu sau:

+ Là quy trình/ đối tượng mà bạn đã hiểu rõ để thuận lợi cho quá trình thuyết minh.

+ Được rất nhiều người để ý và quan tâm.

+ Có điểm riêng biệt và hấp dẫn.

- Xác định được mục đích viết và đối tượng người đọc bằng cách trả lời những câu hỏi như:

+ Văn bản đó được viết ra với mục đích gì?

+ Người đọc văn bản đó là những ai?

* Thu thập các tư liệu

+ Phạm vi để lựa chọn của bạn cần giới hạn với một nội dung.      

Ví dụ: bạn có thể lựa chọn chủ đề thuyết minh về một quy trình chế biến bánh trung thu.

+ Sau khi đã chọn được đối tượng/ quy trình hoạt động để thuyết minh, bạn hãy vận dụng những kỹ năng thu thập tư liệu đã được giới thiệu trong những lớp trước để làm thao tác này.

2.2 Lập dàn ý

* Tìm ý:

Bạn hãy quan sát và tiếp cận trực tiếp với đối tượng hoặc theo dõi quy trình cần phải thuyết minh, kết hợp với việc thu thập những thông tin trên tạp chí, sách, báo hoặc những phương tiện truyền thông. Chẳng hạn như thuyết minh về quy trình để làm ra bánh trung thu, bạn có thể tìm ý dựa trên những vấn đề gợi ý sau:

+ Lịch sử ra đời của chiếc bánh trung thu

+ Nguyên liệu để làm bánh

 + Các bước để làm bánh

+ Yêu cầu về thành phẩm

+ Ý nghĩa của chiếc bánh trung thu đối với đời sống văn hóa của người dân Việt Nam.

* Lập dàn ý:

- Sắp xếp những ý vừa tìm được theo một trình tự hợp lí. Cụ thể đó là:

Mở bài: Giới thiệu về quy trình/ đối tượng và lí do thuyết minh về chủ đề này.

Thân bài:

+ Khái quát về đối tượng/ quy trình cần phải thuyết minh

+ Trình bày về những chi tiết cụ thể của đối tượng hoặc các bước/ công đoạn trong một quy trình (nguyên liệu để thực hiện, những bước tiến hành, yêu cầu về thành phẩm và ý nghĩa…)

+ Miêu tả thật chi tiết một số đặc điểm, một số công đoạn độc đáo và đặc sắc hoặc lồng ghép giữa những nhận xét, đánh giá và bày tỏ cảm xúc.

Kết bài: Đánh giá về đối tượng/ quy trình vừa được thuyết minh.

Đăng ký ngay để được thầy cô tổng hợp kiến thức trọn bộ kiến thức Ngữ văn ôn thi tốt nghiệp THPT

2.3 Viết bài 

Tùy vào từng đối tượng/ quy trình thuyết minh, lựa chọn những bước thuyết minh sao cho hợp lí. Chung quy lại, khi viết một bài văn thuyết minh cần phải đáp ứng được những yêu cầu như sau:

- Bám sát vào đối tượng/ quy trình cần thuyết minh.

- Làm rõ những đặc điểm của đối tượng/ quy trình bằng nhiều cách như giới thiệu, miêu tả và giải thích. Sắp xếp nội dung thuyết minh dựa trên một trình tự hợp lí. Chú ý việc lựa chọn ngôn ngữ và những phương tiện giúp hỗ trợ trình bày phù hợp với mỗi nội dung thuyết minh. Có thể sử dụng kết hợp một vài phương tiện phi ngôn ngữ với nhau như: sơ đồ, hình ảnh hoặc mô hình… để làm tăng tính trực quan, sinh động và hấp dẫn.

- Đưa ra những nhận xét và đánh giá đảm bảo cho tính khách quan, xác thực và phù hợp với đối tượng/ quy trình.

- Thông tin cần phải chính xác, phong phú và đa dạng, lồng ghép các yếu tố nghị luận và biểu cảm để bài thuyết minh của mình không bị khô khan.

- Lưu ý tránh những lỗi chính tả, cách dùng từ, viết câu và liên kết câu/ đoạn.

* Bài viết tham khảo:

Tết Trung thu, phải nhắc đến chiếc bánh nướng và bánh dẻo kì diệu, cũng giống như những chiếc bánh chưng ở trong ngày Tết Nguyên Đán.

Bánh dẻo gồm hai phần đó là: Phần áo và phần nhân. Áo bánh phải chọn loại gạo nếp vàng, vùng Trôi hoặc ở vùng Bắc Ninh và Bắc Giang. Gạo được rang sau đó xay, hoặc giã nhỏ mịn ra, nhào cùng nước đường thắng ngan ngát của mùi hương bưởi. Tất cả những công đoạn nêu trên đều phải do chính đôi tay thợ có “nghề” đã được “hạ sơn” đảm nhận. Người thợ không được phép sai sót ở bất cứ một khâu nào. Sai một ly thì đi một dặm. Lúc ra khuôn, chiếc bánh hiện rõ những hoa văn in chìm nổi của một bông hoa nở có 8 cánh hoặc 10 cánh. Khuôn mặt áo bánh thì dẻo mịn, bánh ngọt đậm vị, lại thơm dịu. Phần nhân bánh cần phải do thợ cả quán xuyến với những khâu vô cùng quan trọng cũng chính là bí quyết nhà nghề như: rang vừng, ủ vừng, làm mứt bí khẩu, mứt sen, hạnh nhân, hạt dưa, ướp nhân và tạo hương cho nhân…

Nhân của bánh dẻo có vị chay tịnh, đậm mùi hương đồng gió nội. Mãi về sau này, người ta mới có cách phá cách là cho thêm lạp sườn vào. Nhân bánh nướng thì được cải tiến với rất nhiều sáng kiến. Mỗi hiệu bánh đều muốn bánh của mình có phần độc đáo. Vả lại bánh nướng sinh sau nên là “em” của bánh dẻo. Nó sinh ra sau đẻ muộn, mới có từ năm 1930 nên nhiều trò hơn. Ngoài những thành phần cơ bản như mứt bí, hạt dưa thì nhân bánh nướng còn có thêm cả ruột của quả trứng ở giữa hoặc thêm thịt lợn quay, gà quay hoặc lạp sườn…gọi là bánh nhân thập cẩm… Bánh nướng cũng có những loại nhân chay như đậu xanh mịn, dừa sợi hoặc hạt sen.

Người thợ làm cả việc tạo hình cho chiếc bánh. Bánh dẻo và bánh nướng Trung thu nói lên cái tài hoa, khéo léo của người thợ. Ngay cả ở những hiệu lớn của người Hoa trước kia, thợ Việt Nam cũng phải chiếm tới 70-90%. Hằng năm, cứ đến dịp Tết Trung thu là các hiệu bánh lại rộn rã cho người về những vùng lân cận, đón những phường thợ làm bánh nổi tiếng tới Hà Nội vào mùa. Các chủ hiệu vô cùng ưu ái họ, mỗi người sẽ được chủ hiệu phát cho một chiếc áo choàng trắng, mũ trắng và một đôi guốc bằng mộc. Các cửa hàng rất hãnh diện khi mời được ông Toán làng Bưởi hay ông Quế Xuân Tảo Sở, ông Ba Thiện xã Cào ở tỉnh Sờn hoặc ông Lý Bắc Ninh.

Tết Trung thu, gia đình nào cũng phải có một chiếc bánh dẻo. Người nghèo cũng cố mua lấy cho con cái họ một vài chiếc bánh dẻo. Không có bánh dẻo cũng như việc không có Tết. Người ta làm thành quà cho ân nhân, khách quý và bạn thân… cũng bằng chiếc bánh Trung thu. Chiếc bánh dẻo tròn trịa, gợi lên hình của mặt trăng thể hiện lên sự tròn đầy và viên mãn.

Soạn bài: Viết văn bản thuyết minh có lồng ghép một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận trước khi học sẽ giúp các em học nhanh hơn và hiệu quả hơn. Bởi vậy VUIHOC đã viết bài này nhằm giúp các em đạt được điểm cao khi gặp dạng bài như thế này. Ngoài ra, để tham khảo những kiến thức soạn văn 11 sách chân trời sáng tạo và tất cả những môn học khác, các em hãy truy cập vào website vuihoc.vn hoặc đăng ký các khoá học để trải nghiệm học cùng thầy cô VUIHOC ngay nhé!

>> Mời các bạn tham khảo thêm: 

• Trăng sáng trên đầm sen
• Thực hành tiếng Việt trang 20