Soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học sách cánh diều 10 tập 2

1. Soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học sách cánh diều 10: Định hướng

Câu hỏi:

- Yếu tố hình thức nghệ thuật nào đã được xác định để có thể phân tích, đánh giá ở trong từng đoạn trích trên?

- Mỗi tác giả đã chỉ ra các tác dụng của yếu tố hình thức ấy ở trong việc thể hiện nội dung, ý nghĩa như thế nào?

- Đoạn nào đã chủ yếu sử dụng thao tác phân tích và đoạn nào tập trung nêu lên những cảm nhận, đánh giá của người viết? Hãy chỉ ra những sự khác nhau giữa phân tích và đánh giá ở trong hai đoạn trích trên.

Lời giải chi tiết:

* Đoạn 1:

- Yếu tố hình thức nghệ thuật đã được sử dụng xác định để phân tích, đánh giá ở trong đoạn trích số 1 chính là: Bút pháp hiện thực.

- Tác giả đã chỉ ra các tác dụng của yếu tố hình thức ấy ở trong việc thể hiện nội dung, ý nghĩa chính là:

+ Điều đó đã được thể hiện trong việc xây dựng nên các nhân vật, chia hệ thống nhân vật thành hai phe: chính thống và phản nghịch, đều rất chân thực.

- Đoạn từ đầu cho đến “đều thực” là đoạn tập trung nêu lên những cảm nhận, đánh giá của người viết và phần còn lại chủ yếu sử dụng thêm thao tác phân tích.

>> Xem thêm: Soạn văn 10 Cánh diều 

* Đoạn 2:

- Yếu tố hình thức nghệ thuật đã được sử dụng xác định để phân tích, đánh giá ở trong đoạn trích số 2 chính là: dùng cái động để gợi ra cái tĩnh

- Tác giả đã chỉ ra các tác dụng của yếu tố hình thức ấy ở trong việc thể hiện nội dung, ý nghĩa chính là:

+ Giúp cho những cảm xúc của tác giả Nguyễn Khuyến được tiết chế lại và giấu kín.

+ Lối thể hiện ấy đã giữ cho tình nồng mà lời cũng vẫn đạm.

- Từ đầu cho đến “bao nhiêu xa vắng của thiên không” chủ yếu tác giả đã sử dụng thêm thao tác phân tích và đoạn còn lại đã tập trung nêu lên cảm nhận và đánh giá của người viết.

- Sự khác nhau giữa phương pháp phân tích và đánh giá ở trong hai đoạn trích trên là:

+ Ở đoạn số 1 thì người viết đã tập trung nêu lên được cảm nhận, đánh giá trước rồi sau đó mới đi vào phân tích.

+ Còn ở đoạn số 2 thì người viết lại phân tích xong mới nêu lên cảm nhận và đánh giá của mình.

Lộ trình khóa học PAS THPT sẽ được thiết kế riêng cho từng bạn học sinh, phù hợp với khả năng của các em cũng như giúp các em từng bước đạt điểm cao trong mọi kỳ thi chung và riêng.

2. Soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học sách cánh diều 10: Thực hành viết 

Viết một bài văn phân tích, đánh giá về nét đặc sắc về nội dung hoặc hình thức nghệ thuật của một tác phẩm văn học mà em đã được học hoặc đã đọc.

Lời giải chi tiết:

2.1 Dàn ý

I. Mở bài

     Giới thiệu khái quát vấn đề được nghị luận: phân tích, đánh giá về chủ đề và những nét đặc sắc trong nghệ thuật ở bài thơ Sang thu (Hữu Thỉnh).

II. Thân bài

1. Nội dung

     Bài thơ đã thể hiện được những cảm xúc, những rung động trong tâm hồn trước cảnh vật của thiên nhiên ở trong những ngày hạ mạt thô sơ giữa bầu trời đầy khói lửa.

2. Những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của văn bản

* Khổ 1: Tín hiệu của sự chuyển mùa

- Dấu hiệu “hương ổi” → mang đậm một hương vị miền quê.

- Động từ mạnh “phả” → đã gợi liên tưởng lên cho người đọc về một màu vàng ươm, hương thơm đầy nồng nàn của “hương ổi” tỏa ra vào những cuối hạ, đầu thu đang phả vào trong trời “gió se”.

- Dấu hiệu “sương thu” kết hợp cùng từ láy tượng hình “chùng chình” → gợi nên được những bước đi chầm chậm khi sang của mùa thu.

* Khổ 2: Quang cảnh trời đất khi vào trời thu

- Từ láy “dềnh dàng” → dòng chảy giờ không còn vội vã, giống như muốn đi chậm lại để có thể tận hưởng được những vẻ đẹp nên thơ, trữ tình của mùa thu.

- Nhân hóa “chim vội vã” → đối lập với sự “dềnh dàng” của dòng sông được miêu tả thì những đàn chim lại đang hối hả bay đi tìm thức ăn và bay về phương Nam xa xôi để có thể tránh rét.

- Động từ “vắt” được dùng để có thể miêu tả hình ảnh đám mây mùa hạ: đám mây đã được đặt ngang ở trên bầu trời, buông thõng xuống, gợi nên được sự tinh nghịch, dí dỏm, chủ động của mây.

* Khổ 3: Cảm nhận và suy nghĩ của nhà thơ về một cuộc đời

- Các từ ngữ như: vẫn còn, đã vơi dần, cũng bớt bất ngờ cũng được dùng rất hay để có thể miêu tả về thời gian và sự xuất hiện của các sự vật khi nắng, mưa, sấm.

- Nắng, sấm, mưa: những hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho những biến đổi, những khó khăn, thử thách gặp phải ở trong cuộc đời con người.

- Hàng cây đứng tuổi: ẩn dụ cho những con người đã từng trải, được tôi luyện qua bao những gian lao, thử thách khó khăn của cuộc đời.

III. Kết bài

Khẳng định lại một lần nữa giá trị của bài thơ.

Sổ tay tổng hợp kiến thức môn Ngữ Văn giúp các em đạt điểm cao thi tốt nghiệp THPT. Đăng ký đặt hàng để nhận ưu đãi giảm giá cực tốt từ VUIHOC nhé!

2.2 Bài viết chi tiết

Mùa thu mang trong mình một sự lãng mạn và trữ tình của mình, vẫn luôn là nguồn cảm hứng không ngừng cho rất nhiều những nghệ sĩ. Hữu Thỉnh là một nhà văn có quãng thời gian sinh sống và làm việc trong quân đội, ông đã sử dụng lời thơ nhẹ nhàng, sâu lắng để làm sống lại khung cảnh mùa thu trong tâm trí người đọc. Những cảm xúc bâng khuâng và vấn vương trước vẻ đẹp của đất trời được ông miêu tả lại một cách tinh tế, như một nét điểm xuyết cho mùa thu đầy quen thuộc, nhưng cũng chứa đựng những điều mới lạ. Bằng sự sáng tạo và tinh tế trong ngôn từ, Hữu Thỉnh đã tạo nên một bức tranh Sang thu không chỉ quen thuộc mà còn chứa nhiều sự mới mẻ, đầy ý nghĩa.

Sang thu được viết dựa trên đề tài xoay quanh vẻ đẹp của thiên nhiên mùa thu, kết hợp cùng cảm xúc và những trạng thái tinh tế của tâm hồn con người trước khung cảnh mênh mông trong những ngày cuối hạ. Bức tranh mà tác giả vẽ ra không chỉ là một mô típ thiên nhiên mùa thu mà còn là sự kết hợp độc đáo giữa nghệ thuật và sự sáng tạo trong sử dụng từ ngữ, những hình ảnh ẩn dụ và nhân hóa. Tất cả những yếu tố này đồng lòng hỗ trợ làm nổi bật chủ thể trữ tình được đề cập trong bài, tạo nên một bức tranh mùa thu phong phú và sâu sắc.

Trái ngược với cách nhà thơ Xuân Diệu đã sử dụng sắc màu "mơ phai" của lá để tượng trưng cho sự chuyển mùa từ mùa hạ sang mùa thu thì tác giả Hữu Thỉnh của chúng ta lại chọn hương thơm quen thuộc của "hương ổi" làm phương tiện để thể hiện cảm nhận của mình về thời điểm này. Dòng thơ "Bỗng nhận ra hương ổi/ Phả vào trong gió se" không mô tả mà tạo cảm giác hứng khởi, kích thích sự liên tưởng của độc giả về màu sắc và mùi hương của "hương ổi". Động từ mạnh mẽ "phả" như một cử chỉ vô cùng mạnh mẽ, tỏa ra thành một luồng không khí cùng mùi hương vào không gian to lớn. Tác giả không chỉ mô tả về hình ảnh, mà còn kích thích vào nhiều giác giác quan đã  tạo ra được một trải nghiệm đa chiều và nhiều ý nghĩa cho người đọc về sự tràn ngập và tươi mới của mùa thu.

Dấu hiệu tiếp theo của sự chuyển mùa là hình ảnh sương thu, khi "Sương chùng chình qua ngõ/ Hình như thu đã về." Tác giả tận dụng hình ảnh của làn sương mơ hồ, chầm chậm đi qua con ngõ như một cách nhân hóa để mô tả những bước đi thơ mộng của mùa thu khiến nó trở nên quyến rũ. Việc sử dụng từ ngữ độc đáo như "chùng chình" và cặp vần "se" và "về" tạo ra những nhịp thơ nhẹ nhàng, mộng mơ, chính xác như cảm giác mà mùa thu mang lại. Khổ thơ đầu tiên không chỉ là sự mô tả hình ảnh mà còn là sự trải nghiệm đa giác quan, tạo ra một không khí thanh bình và đặc trưng của mùa thu tại quê nhà. 

Không gian nghệ thuật của bức tranh thiên nhiên trong Sang thu được mở rộng ở những chi tiết như chiều cao và độ rộng của bầu trời, nơi hàng ngàn cánh chim bay và đám mây trôi lững lờ, cũng như chiều dài của dòng sông được thể hiện qua khổ thơ thứ hai:

Sóng được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây màu hạ

Vắt nửa mình sang thu

Nước sông tiết trời mùa thu trên miền đất Bắc hiện lên với màu sắc trong xanh, êm đềm và tràn đầy, tạo nên một hình ảnh "dềnh dàng". Dòng sông trôi chậm, như đang cố ý chảy chậm đi để ta có cơ hội cảm nhận hết vẻ đẹp của thiên nhiên trong tiết trời thu. Trong trạng thái "dềnh dàng" ấy đối lập là sự "vội vã" của những đàn chim đang hướng về phương Nam để tránh rét. Hình ảnh những đàn chim bay nhanh khiến ta liên tưởng đến đàn ngỗng trời mà thi sĩ Nguyễn Khuyến đã mô tả trong bài thơ Thu vịnh: "Một tiếng trên không ngỗng nước nào?". Dòng sông trôi êm ái, cánh chim tung bay nhẹ nhàng cùng với đám mây mùa thu, tất cả đã được tác giả tô điểm và tạo nên được bức tranh vô cùng sống động về vẻ đẹp thuần khiết của mùa thu. Bằng cách sử dụng động từ “vắt” để mô tả đám mây, tác giả tạo nên hình ảnh của những đám mây nhẹ nhàng, như được đặt ngang trên bầu trời, rơi thẳng xuống, tạo nên một hình ảnh tinh nghịch, dí dỏm, và chủ động. Bốn câu thơ đã chi tiết hóa được những sự thay đổi rất tinh tế của cảnh vật từ mùa hè khi sang mùa thu. Mỗi hình ảnh đều mang trong mình một đặc trưng riêng, nhưng tất cả cùng hòa quyện, làm cho bức tranh mùa thu trở nên phong phú và đầy thi vị.

Dư âm của mùa hạ vẫn tồn tại, là ánh nắng, là những cơn mưa, là âm thanh giòn của tiếng sấm. Tuy nhiên, tất cả đã trở nên nhẹ nhàng, dịu dàng hơn, không còn sự bất ngờ và căng thẳng như trước. Đồng thời, thông qua những cảm nhận tinh tế, tác giả chia sẻ những suy ngẫm về cuộc sống, nhấn mạnh thông điệp của mình qua những câu từ nhẹ nhàng và sâu sắc.

Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi

Tác giả Hữu Thỉnh đã vô cùng tinh tế trong việc cảm nhận những hiện tượng thiên nhiên như nắng, mưa, và sấm trong quá trình chuyển mùa từ hạ sang thu. Các từ ngữ như "vẫn còn, đã vơi dần, bớt bất ngờ" được sử dụng để mô tả thời gian và sự tồn tại của những yếu tố này, như ánh nắng thu, cơn mưa thu, tiếng sấm khởi đầu mùa thu. Mùa hạ dường như vẫn níu giữ, và những hiện tượng thiên nhiên đó vẫn hiện hữu, vương vấn trên cành cây và khắp bề mặt đất. Nhà thơ sâu sắc suy ngẫm về ý nghĩa của cuộc sống khi quan sát cảnh vật giao mùa. "Sấm" và "hàng cây đứng tuổi" là những ẩn dụ tạo nên tính hàm nghĩa của bài "Sang Thu". Nắng, mưa, sấm là biến động của thiên nhiên, mang ý nghĩa tượng trưng cho những thay đổi, khó khăn trong cuộc đời. Hình ảnh "hàng cây đứng tuổi" là một ẩn dụ nói về lớp người đã trải qua nhiều gian khổ, khó khăn và được tôi luyện.

Sang thu là một tác phẩm thơ nổi bật của Hữu Thỉnh, đậm chất nghệ thuật. Bài thơ tràn ngập cảm xúc, được xây dựng từ những vần thơ tươi đẹp, ấm áp và hữu tình. Tác giả không cần sử dụng bút màu để mô tả, nhưng vẫn thành công trong việc vẽ lên bức tranh của trời thu, với sắc màu rực rỡ. Một số chi tiết nhỏ nhưng tinh tế, mô tả hạn chế nhưng gợi mở nhiều, tạo nên bức tranh hòa mình trong không khí thu thanh nhẹ, trong sáng, êm đềm và mênh mang, toát lên vẻ đẹp đặc trưng của mùa thu - đầy chất thi vị.

Qua bài viết này, VUIHOC đã cung cấp cho các em chi tiết bài soạn bài Viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học trong sách Cánh diều 10 tập 2. Hi vọng rằng những gợi ý, hướng dẫn của bài soạn có thể giúp các em nắm được những ý chính cũng như trau dồi được nội dung kiến thức. Để học nhiều hơn các kiến thức của những môn học khác thì các em hãy nhanh tay truy cập vào website vuihoc.vn hoặc đăng ký khóa học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm:

Soạn bài Gió thanh lay động cành cô trúc

Soạn bài Đừng gây tổn thương

Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 105